Wel eens gehoord van de Elsschotproef? Die is vernoemd naar de Vlaamse schrijver Willem Elsschot. Ze komt hierop neer: laat uit teksten alle woorden weg die niet bijdragen aan wat je wilt zeggen. Godfried Bomans, Nederlands schrijver, paste dat principe toe met de woorden ‘schrijven is schrappen’.
En dan krijg je dit:
In de journalistiek is het principe zo’n beetje heilig. De ruimte in de kolommen is schaars – althans: op papier. Toch willen journalisten zoveel mogelijk informatie kwijt. Beknopt schrijven is het antwoord.
Het levert bovendien teksten op waar lezers in een aangenaam tempo doorheen wandelen, en die uitermate concreet zijn. Beter kun je het niet hebben. Mensen hebben nou eenmaal een hekel aan gedraal en vaagheden. Ze lezen een artikel alleen uit, als het duidelijk is. En vlot geschreven.
Er zijn mensen die bezwaar hebben tegen ‘schrijven is schrappen’. Die zeggen drie dingen.
Prima. Lees een roman van A.F.Th. van der Heijden. Ik ben ook fan. Maar bespaar lezers van zakelijke teksten zo veel mogelijk franje. Ze hebben haast. Ze zijn ongeduldig. Ze zijn verwend. En ze willen maar één ding: snel de informatie vinden waarnaar ze op zoek zijn. Elk obstakel dat ze onderweg tegenkomen, drijft hen in de armen van de concurrent.
Natuurlijk. Beperk je alsjeblieft niet tot korte zinnen. Daar krijg je staccato klinkende teksten van. Voor een prettig ritme wissel je korte en lange zinnen af. Het ideale gemiddelde ligt op vijftien woorden. Maar zorg er wel voor dat ook een lange zin de essentie weergeeft van wat je wilt zeggen.
Ja, en? Je wou die ruimte toch niet vullen met allerlei wolligheden? Wees blij. Je kunt meer inhoudelijke expertise laten zien.
Afijn. Beknopt schrijven dus. Het is niet gemakkelijk. Sterker: het is moeilijker – en tijdrovender – dan omslachtig schrijven. Want daarmee begint zo’n beetje iedereen. Uit je eerste versie moet je (de cijfers variëren) dertig tot zestig procent wegstrepen om tot een vlotte en concrete tekst te komen. Zelfs ervaren schrijvers moeten schrappen.
Begin maar eens met dit rijtje. Het zijn woorden die meestal niets toevoegen. En die onnodig vertragen. Lezers hebben er geen behoefte aan.
Die schrijftip komt uit de koker van de Amerikaanse schrijver William Faulkner, en is iets anders dan ‘schrijven is schrappen’. ‘Kill your darlings’ gaat over het schrappen van hele passages. Het zijn de tekstdelen waar je als schrijver van houdt, waar je trots op bent, maar die niet wezenlijk bijdragen aan een verhaal. Meestal roepen ze bij lezers de gedachte op: ‘Ja, en? Waarom moet ik dat weten?’ Ze halen lezers uit hun concentratie. En dat is wel het laatste dat je als schrijver wilt.